MADIIN ang panawagan ni Delia Ferreira Rubio, Chairperson ng Transparency International (TI), ”Governments must urgently address the corrupting role of big money in political party financing and the undue influence it exerts on our political systems”.
Nag-uumpisa ang korapsyon sa halalan. Kailangan ng istratehiya na bubura sa kaisipan ng ating lipunan na normal ang pamimili ng boto. Hindi tulad ng pilantropo na walang hinihinging kapalit, ang kandidato ay may inaasahan ganansya sa puwesto na magbabalik ng ginastos niya, at ng mga negosyante at sindikatong sumuporta sa kanya at sa susunod pang mga halalan.
Ang pera ay nakasunod sa may kapangyarihan. Kaya nga “power corrupts, and absolute power corrupts absolutely”. Dinagdagan pa ito ng isang dating Senador sa panahon ng Administrasyong Quirino na nagsabing, “What are we in power for?”
Panahon pa lang ng mga sinaunang Romano, sinabi na ni Juvenal na “ Time was when the people elected generals, heads of state, commanders of legions. No longer. They’ve only got two priorities now- bread and circuses (panem et circenses)”. Sa kasalukuyan, pera at mga artista at sikat na celebrity na nagbibigay ng aliw ,ang katumbas ng panem et circenses.
Ang politika sa Pilipinas ay hindi nakatuntong sa isyu at prinsipyo, ang saligan ay drama at personalidad ng kandidato. Malaking pera ang kailangang gastusin ng kandidato para manuyo ng mga botante, maglabas ng mga posters, t-shirts at iba pang giveaways, at magbuo ng hukbo ng mga trolls sa social media,magbayad sa poll survey firm, makipagmabutihan sa COMELEC at PNP, at mga lider at tao ng kanyang makinarya na mamimili ng boto. Kung tutuwirin, ang susuwelduhin sa posisyon sa loob ng tatlong taon ay hindi sapat para mabawi ang ginagastos sa halalan ng isang kandidato.
Maraming kandidato ang umaasa at nakasandal rin sa tulong ng mga dambuhalang negosyante at mga sindikato sa droga, sugal, kidnap, at bank robbery. Sila naman ay umaasa sa mga pabor, kontrata, patakaran na nakakiling sa kanilang negosyo at proteksyon ng kapulisan at mga taga-usig na kontrolado ng sinusuportahang kandidato kapag nakaupo na ito. (Elections for Sale, Ateneo University Press, 2007).
Ang bilihan ng boto ay ginagawang bastardo ang resulta ng halalan at winawasak nito ang demokrasya. Nananalo ang kandidato dahil lang sa pera kahit wala itong alam at abilidad na magsilbi. Talo ang taongbayan dahil ang nananalo ay walang interes na magpatupad ng tunay na reporma sa edukasyon, kalusugan, hustisya at laban sa korapsyon na mag-aangat sa buhay ng maralita. Bakit mo nga naman babaguhin ang sistema at sitwasyon na pabor sa bobong kandidatong may limpak limpak na salapi na galing sa masama? Kaya tuloy namamayagpag ang mga political dynasties.
Ang istratehiya ng Inglatera at Thailand ay pagsamahin ang mga lugar upang mapalaki ang bilang ng botante kada distrito. Sa sobrang laki ng gagastusin para mamili ng boto sa malaking populasyon, maraming kandidato ay nilubayan na ang istratehiya ng vote buying.
Sa Taiwan, sinampahan ng kaso ng korapsyon ang mahigit kalahati sa mga assemblymen ng Taoyuan County dahil binenta nila ang kanilang boto sa paghalal ng Ispiker noon 1994. Sa loob ng limang buwan , 436 politiko ang sinampahan ng kaso ng korapsyon. Kabilang dito ang 341 sa 858 na bagong halal na mga konsehal. Kalahati sa mga kinasuhan ay napatunayan nagkasala at pinabilanggo. Napakalakas na senyas ito sa mga politikoat lipunan ng Taiwan na panahon na ng pagbubura ng maling kaisipan na normal lang ang bentahan ng boto sapagkat halos lahat ng kinasuhan ay kapartido ng Presidente ng Taiwan, at kabilang dito ang 17 ispiker at 15 deputadong ispiker ng mga county assemblies.
Lumipat ang tutok sa halalan nasyonal ng Taiwan. 981 tao ang nahatulan ng vote buying sa 1996 halalan sa lehislatura. Mula 1995 hanggang 1998, 4,375 tao ang nahatulan ng vote buying at 95 dito ay nakulong.
Nagbigay din ng pabuya ang pamahalaan sa lahat ng tao na magbibigay ng impormasyon sa mga nagbebenta at namimili ng boto. Pati pulis na makakahuli ng vote buyer at vote seller, may pabuya rin. Dahil dito, si Tsai Pai Hsiu ay nakakuha ng pabuya para makabili ng diamanteng singsing, Rolex watch at tatlong Mercedes Benz. Ito ang tinaguriang “supply side reform in electoral corruption.”
Mas mahirap ang “demand side reform in electoral corruption”. Bigo ang mga kampanya sa voter education sapagkat hindi nito nasasapul ang dalawa sa apat na elemento na ugat ng pagbebenta ng botante ng boto. Una, ang kagyat na pangangailangan ng botante na makatawid sa gutom sa araw na iyon. Pangalawa, takot na hatid ng pangamba na kapag tumanggi sa alok ng namimili ng boto o bumoto ng taliwas, siya ay babalikan nito. Pangatlo, ang tinatanaw na utang na loob sa mga lider, kaibigan, kamag-anak na namimili ng boto. At ika-apat, ang paniniwala na ang kandidatong namimili ng boto ay nagpapamalas ng malasakit at pag-aalaga sa kanila. Kailangan ng pangontra sa dalawang elementong ito.
Kung totoong seryoso ang kasalukuyang administrasyon sa laban sa korapsyon na napakalawak ang saklaw, umpisahan munang burahin ang korapsyon sa halalan.
